Hij is tevens docent Gemeentelijke samenwerking en Governance aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Daar komt zijn passie voor het ontwikkelen en verzorgen van leergangen vandaan. Voor de regio Noordoost-Brabant ontwikkelde hij een eigen leergang over ‘regionaal samenwerken’. Deze werd zo enthousiast ontvangen in de regio dat het Secretarissenteam van RNOB heeft besloten dit met regelmaat te blijven aanbieden aan (beleids)medewerkers. Een uniek concept in Nederland.    

“Alleen ga je sneller, samen kom je verder”

Het is zijn favoriete tegeltjeswijsheid. Maarten: “Als je iets wilt bereiken dan zul je de handen ineen moeten slaan. Tegelijkertijd is samenwerken niet eenvoudig. Het is veel makkelijker om dingen alleen te doen.”

De maatschappelijke opgaven zijn echter te groot voor gemeenten en waterschappen alleen. "Van stikstof tot woningbouw, van energiecrisis tot veiligheid, van bereikbaarheid tot onderwijs en werkgelegenheid, daar gaat een gemeente allang niet meer alleen over. Het heeft weinig effect om als gemeente in je eentje met een wensenlijstje naar de provincie of het Rijk te gaan. Als de voorzitter van de regionale samenwerking daarentegen naar Den Haag gaat als vertegenwoordiger van alle gemeenten van Noordoost-Brabant, dan bereik je veel meer.” 

Vijf succesfactoren

Dan moet je wel kúnnen samenwerken. “Samenwerking loopt vaak vast, omdat niet iedereen de spelregels kent“, vertelt Maarten. Samenwerking kent volgens hem een vijftal succesfactoren. “Ten eerste heb je een gedeelde ambitie of onderwerp nodig, anders heb je geen basis voor samenwerken. Daarnaast is het belangrijk om alle belangen inzichtelijk te krijgen, te investeren in relaties, de samenwerking professioneel te organiseren en tot slot moet je de samenwerkingsprocessen in de vingers hebben.”

Op investeren in relaties loopt de samenwerking in Brabant zeker niet stuk. Brabant staat immers bekend om haar gemoedelijkheid. “Maar door die gemoedelijkheid vinden Brabanders het ook wel eens lastig om al hun belangen duidelijk en open op tafel te leggen”, is de kritische noot van de samenwerkingsadviseur.   

Regio Deal

“Het op tafel leggen van alle belangen is te allen tijde belangrijk. Ook bij bijvoorbeeld de Regio Deal. Zo’n deal is een geweldige stimulans voor regio, gemeenten en waterschappen om maatschappelijke vraagstukken samen op te pakken. De grote uitdaging is dat je in zo’n deal aan bepaalde eisen moet voldoen van de verschillende partners. Dat maakt samenwerken best ingewikkeld. De kunst is dan om goed aan te geven wat je belangen als regio zijn, zodat je de eisen en wensen van het Rijk in overeenstemming kunt brengen met je eigen regionale agenda en vice versa."

Inspiratie voor andere regio’s

De manier waarop het georganiseerd is in Noordoost-Brabant verdient een pluim, vindt Maarten. “Andere regio’s vragen regelmatig aan mij of ik ze met RNOB in contact kan brengen. Het is een goede zet geweest om AgriFood Capital los te koppelen van de overheidssamenwerking van gemeenten en waterschappen. Hierdoor ontstond er een duidelijke rolverdeling en positionering. RNOB heeft de gemeenteraden daarbij een mooie rol gegeven in de besluitvorming van thema’s, zonder dat ze een regionaal parlement zijn. Andere regio’s worden hierdoor geïnspireerd en willen weten hoe RNOB dat heeft gedaan. Dat kun je alleen maar beschouwen als een compliment.”

Leefwerelden op elkaar afstemmen

Samenwerken doe je natuurlijk niet alleen met overheden en bedrijfsleven, maar ook met maatschappelijke organisaties, zoals onderwijs-, zorg- en welzijnsinstellingen. Daar liggen nog kansen voor de regio. Het werkgebied van die organisaties ligt namelijk vaak op provinciaal niveau of juist op subregionaal niveau en niet op regionaal niveau. Maarten: “De leefwereld van de overheden kan nog beter aansluiten op de maatschappelijke werkelijkheid. Dit doe je vanuit de inhoud. Door te kijken naar wat de samenwerkende partijen nodig hebben. Wat is ieders belang en hoe gaan we die belangen behartigen?”

Leergang Regionaal Samenwerken

Op verzoek van de VNG organiseert Maarten landelijke leergangen. Bij één van die leergangen was de toenmalige secretaris van Uden (en huidig directeur van provincie Noord-Brabant), Jeroen Smarius, gastdocent. Samen kwamen zij op het idee om een aparte leergang te maken voor de regio Noordoost-Brabant: met de samenwerkingspartners zelf ‘in het klasje’ en met gastsprekers uit de regio: managers, directeuren, burgemeesters. Met het doel om specifieke Noordoost-Brabantse samenwerkingsvraagstukken beter onder de knie te krijgen. “Daarmee introduceerden we een voor Nederland unieke leergang. Met name dankzij de voortdurende inspanning van enkele gemeentesecretarissen en RNOB wordt dit mogelijk gemaakt.” 

Aan deze leergang leveren de gemeenten dus zelf een eigen bijdrage. Dat is ook één van de succesfactoren van een goede samenwerking in het algemeen. “In een regionale samenwerking moét je leveren, al is het alleen de catering”, aldus Maarten. Aan de leergang doen vooral beleidsmedewerkers en startende leidinggevenden mee. In februari start er weer een nieuwe editie.

Ook leidinggevenden

De volgende stap is volgens Maarten dat ook burgemeesters, wethouders, gedeputeerden en directieleden een vergelijkbare leergang of workshop volgen. “Zodat je als regio een eigen samenwerkingskader krijgt waarop alle overheden elkaar scherp houden. Als je de vijf succesfactoren onder de knie hebt, dan voer je samen steeds het goede gesprek. Dan is samenwerking niet alleen succesvol, maar wordt het ook nog eens erg leuk. Want dingen samen voor elkaar krijgen, van burgemeester tot ambtenaar, en van secretaris tot griffier: dat wil iedereen”, aldus Maarten Hageman.