SPARK is tien jaar geleden opgezet op initiatief van bouwbedrijf Heijmans, gemeente Den Bosch, Provincie Noord-Brabant, TU/e en Avans Hogeschool “We zijn gestart als fieldlab op de werf bij Heijmans in Rosmalen”, vertelt Cassandra Vugts, directeur van SPARK Campus. “Er was een behoefte aan een plek waar ondernemers konden samenwerken aan technieken om te voldoen aan de duurzaamheidsopgave van de gebouwde omgeving.” 

Nu, tien jaar later en een verhuizing en uitbreiding verder, ligt de focus van SPARK nog steeds op de koppeling tussen mens en techniek. Alleen zijn de technieken geavanceerder geworden, is de roep om technisch geschoold personeel nóg groter en is er groeiend tekort aan bouwmaterialen. Hoe geeft SPARK hier invulling aan?

Foto v.l.n.r.: Ralph Geers, wethouder 's-Hertogenbosch, Cassandra Vugts en Karin van Meer, programmamanager Regio Deal Noordoost Brabant

Cassandra: “SPARK Campus vormt samen met Dome-X dé innovatiehub voor bouw en techniek van de regio Zuid. Met experimenteerruimte in ’s-Hertogenbosch in de vorm van een lab en veel verschillende aanvullende faciliteiten in Oss. Hier werken we aan techniekontwikkeling in de breedste zin van het woord. Van lasersnijden tot 3D printen, van robotica tot technieken voor biobased bouwen. De campus vormt ook het hart van het ecosysteem van bedrijven, kennisinstellingen en overheden die samen leren, innoveren en programma’s ontwikkelen op gebied van toekomstbestendige leefomgeving.” 

Banen van de toekomst

Techniek heeft de toekomst maar te weinig mensen kiezen voor techniek, aldus Cassandra. Daarom is het belangrijk om ondernemers en hun (toekomstige) medewerkers enthousiast te maken voor werken in of met techniek. “Om de drempel te verlagen stellen we voor ondernemers kennisvouchers ter beschikking en hebben we het Traject Technische Oriëntatie (TTO) opgezet. Beide initiatieven zijn ontwikkeld met steun van de Regio Deal. Zo bereiden we hen voor op de banen van de toekomst.” 

Landelijk opschalen

SPARK heeft tot nu toe 65 ondernemersvouchers uitgegeven. “Deze vouchers worden ingezet om techniek skills verder te ontwikkelen, om innovaties op kleine schaal uit te proberen of om de nieuwste slimme technologieën te testen. Daarnaast hebben we vijf TTO trajecten georganiseerd. Tien weken lang krijgen de deelnemers les van experts op gebied van onder andere installatietechniek en 3D modelleren. In totaal hebben 50 personen het traject succesvol afgerond.” Een groot deel hiervan koos voor een vervolgstudie, anderen vonden een baan.

“De TTO formule werkt”, vervolgt Cassandra. “We hebben de ambitie om TTO landelijk op te schalen. Dat zou kunnen via het landelijke consortium ‘Regionaal Bouwen aan Human Capital’ waar we bij aangesloten zijn. Dan gaan we écht impact maken.”

Propositie voor biobased bouwen

In de propositie voor de vijfde tranche van de Regio Deal heeft SPARK een projectvoorstel ingebracht om ketens te ontwikkelen van circulaire en klimaatadaptieve bedrijfssystemen. Onderzoek van Arcadis wijst uit dat bouwen met klimaatneutrale, biobased materialen het leefklimaat en daarmee de gezondheid van bewoners verbetert. In het project wil SPARK samen met Building Balence ketens ‘van land tot pand’ opzetten en testen, ook samen met bewoners. De campus in ’s-Hertogenbosch beschikt mede dankzij het Avans lectoraat Biobased Bouwen over de benodigde testfaciliteiten voor biobased materialen.

Van land tot pand

Ketens van land tot pand? “Dat zijn ketens waarin landbouw, industrie, bouw en afnemers met elkaar verbonden zijn”, legt Johan Treur, programmamanager bij SPARK uit. “Van agrarische ondernemers die bijvoorbeeld vezelrijke gewassen en reststromen leveren voor de bouw, fabrieken die deze materialen kunnen verwerken tot bouwmaterialen voor  bouwbedrijven en uiteindelijk de opdrachtgevers, zoals woningcorporaties.” 

“Gezamenlijk willen we zoveel mogelijk de praktijk op gang krijgen door het daadwerkelijk te doen. SPARK kijkt daarbij specifiek naar de benodigde skills voor de keten. Zo heeft iedere partij z’n eigen toegevoegde waarde in het project.”

Ketensamenwerking

Het wordt een hele uitdaging om mensen en materialen bij elkaar te brengen in een goed werkend systeem. Vraag en afzet moeten geborgd worden, net als de kwaliteit en continuïteit van de te leveren materialen. Wat wordt het businessmodel voor de boer, hoe zit het met bestemmingsplan, etc. 

Johan: “SPARK gaat deze ketens helpen opzetten en testen op haalbaarheid. Daarnaast maken we de koppeling met het onderwijs en werken we aan ontwikkeling van de vaardigheden. We gaan vooral experimenteren.”  In het project wordt ook samengewerkt met het onderwijs. Denk hierbij aan het greenlab Biobased Bouwen van Avans Hogeschool. Dankzij de huidige Regio Deal heeft SPARK hier samen met het Avans lectoraat Biobased Bouwen een aanzet voor gegeven. ”Dit lab is een belangrijke drager voor talentontwikkeling.”

Showcase

SPARK werkt graag met showcases, waarbij het geleerde daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht. Daar valt namelijk veel van te leren, bijvoorbeeld over de benodigde vaardigheden in de sector. Als voorbeeld noemt Johan het project ’Biobased Boschveld’ in ’s-Hertogenbosch van wooncorporatie Brabant Wonen. Hier wordt al gebouwd met biobased materialen.

"Het spannende in dit soort projecten is hoe het straks gaat wanneer de mensen er daadwerkelijk wonen", vervolgt Johan. ”In het ingediende project willen we daarom het concept van land tot pand doortrekken naar de bewoners. Wonen in een huis van biobased materialen vraagt bijvoorbeeld om specifiek onderhoud. Iedereen in de keten moeten weten wat wel en niet kan. De rol van SPARK is het ontsluiten van het netwerk daarvoor en het aanhaken van kennisinstellingen, van mbo tot wo niveau.” 

Nieuw elan 

Om ‘huizen te laten groeien’ zoals in Biobased Boschveld, moeten alle schakels in de keten aangesloten zijn. En blijven. Hier wordt al in verschillende regio’s hard aan gewerkt. En binnenkort dus ook in Noordoost-Brabant. Het idee is dan ook om een convenant te maken met alle betrokken ketenpartijen. Maar eerst praktisch beginnen. Johan: “De eerste boeren zijn enthousiast. De corporaties willen ook wel. De eerste gewassen liggen al klaar, nu op zoek naar partijen die dit kunnen verwerken tot materialen en de ketensamenwerking verder opzetten. Biobased bouwen kan een heel nieuw elan geven aan goed leven, wonen en werken in Noordoost-Brabant.”