Onze regio staat, net als de rest van Nederland, voor belangrijke uitdagingen als het gaat om de verdeling van de vele ruimtevragende opgaven over de beperkte ruimte die beschikbaar is. Vooral in het buitengebied kunnen agrarisch ondernemen, wonen en andere functies zoals energietransitie en natuurontwikkeling elkaar behoorlijk in de weg zitten. Het platteland in Noordoost-Brabant opnieuw inrichten is niet zomaar mogelijk.

Onderliggende oorzaken 

Wanneer en waarom raken partijen met elkaar in conflict? “Het vraagstuk start altijd met het vinden van onderliggende oorzaken van het conflict tussen individueel en collectief belang”, vertelt Niki. “In de botsproef was de vraag: Hoe maken veehouders graag ruimte via uitkoop en/of landbouwtransitie om binnen acht jaar minimaal de helft minder stikstof uit te stoten? En hoe helpen of dwingen de overheden de boeren en hun ketens om dat te realiseren?” 

Drie maanden

De trekkers van de botsproef gingen in een intensief botsproeftraject aan de slag met ambtenaren van provincie Noord Brabant, gemeenten, waterschappen en ministeries. Met boeren, experts, supermarkten, voedselverwerkers, veevoerbedrijven en financiers. Niki: “In slechts drie maanden tijd hebben de partijen met elkaar belangrijke resultaten bereikt. Dat is heel bijzonder!” 

(H)erkenning en begrip

De ontwikkelde botsproefmethodiek leidt voor de deelnemers tot inzicht hoe het anders kan in processen die vastlopen. Hoe wantrouwen, inconsistentie en onduidelijkheid in de rollen van betrokkenen doorbroken kunnen worden.

Betrokken partijen krijgen bijvoorbeeld inzicht in hun eigen aandeel in het proces. “In de basis komt het neer op patronen doorbreken en elkaars vertrouwen verdienen”, zegt Marlies. “De betrokkenen ervaren wat in de weg staat en wat ze anders moeten doen om verder te komen. Zo werd uit de recente botsproef duidelijk dat overheden in de stikstofdiscussie mét de boeren moeten praten en niet alleen over hen met belangenbehartigers.” 

Door de pijn heen

Het doormaken van complexe processen maakt ook de nodige emoties los. Het traject vraagt dan ook om een veilige en vertrouwde omgeving waarin iedereen vrijuit met elkaar kan praten. Niki: “Je moet door de pijn heen en geen rondjes blijven draaien. Gebiedsmanagers die met ingewikkelde trajecten te maken hebben, waren echt geraakt door wat er tijdens de botsproef gebeurde. 

Wachttijd voorkomen

Marlies: “Wat dit anders maakt dan anders? We voorkomen wachttijd door aandacht te hebben voor de oorzaken van de botsingen, in combinatie met feiten en inhoud en niet bang zijn voor confrontatie, emoties en tegengestelde belangen. Wachttijd of vertraging ontstaat bijvoorbeeld door nieuwe studies, visies of simpelweg wegduikgedrag bij het maken van heldere keuzes.”

Breed toepasbaar

De methodiek van de botsproef kan gebruikt worden voor allerlei complexe processen in onze regio. “De volgende stap is wat ons betreft dan ook toepassing in gebiedsprocessen waar een doorbraak urgent is”, vertelt Marlies. “Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan GGA Groenblauw, de provinciale stikstofaanpak en transitiefonds van het BPLG.” Niki: “Het ‘Puzzelen met Ruimte’ koppelteam kan ambtenaren en bestuurders daarbij ondersteunen.“ 

Bestuurlijk lef

Het koppelteam staat te trappelen om de botsproef op te schalen en gebiedsgericht te gaan toepassen. “Dat vraagt om bestuurlijk lef”, aldus Niki. “Want hoe realiseren we in onze regio een cultuur van openheid en veiligheid om alles open en eerlijk met elkaar te bespreken? Durven we elkaar ook aan te spreken op zaken die niet goed gaan? En hoe voorkomen wij zelf als overheden wachttijden of uitstel van moeilijke beslissingen?”

Volgende Regio Deal

De botsproef is ontwikkeld met steun vanuit de huidige Regio Deal en uitgevoerd op het stikstofvraagstuk. Omdat ambities en samenwerking rondom wonen, economie en natuur in de hele regio vastlopen in de schaarse (stikstof)ruimte, is het van groot belang om door te pakken. Marlies: “In de volgende Regio Deal willen we de botsproef in tien gebieden uitvoeren. Ook willen we overheden en organisaties leren om zelf botsproeven in specifieke gebieden uit te voeren.” En naar de toekomst toe? “Deze vernieuwende Noordoost-Brabantse methodiek landelijk uitrollen!”

De uitkomsten en vervolgstappen van de pilot van de botsproef van ‘Puzzelen met Ruimte’ worden tijdens de bestuurlijke Regiodag op 12 oktober a.s.  besproken in het combi Portefeuillehoudersoverleg Ruimte, Mobiliteit en Wonen, Duurzame Leefomgeving en Economie.