Het geheel is meer dan de som der delen

28 januari 2022

Verbinding en vernieuwing kenmerken de carrière van Elies Lemkes. Zij stond onder andere aan de wieg van Brainport. Als directeur van Brainport en van ZLTO en later als lector Duurzaam Produceren aan de HAS Hogeschool zette zij zich in voor samenwerking en vernieuwing in de landbouw en voedselverwerking. Al deze kennis en ervaring neemt Lemkes mee in haar huidige functie als gedeputeerde Landbouw, Voedsel, Bodem en Brede welvaart.

Slagkracht van samen

Gedeputeerde Lemkes gelooft in de slagkracht van samen: “Alleen ga je sneller maar samen kom je verder.” Om een samenwerking, zoals RNOB, te laten slagen is het volgens Lemkes belangrijk om dicht bij je eigen kracht te blijven. “Noordoost-Brabant heeft een rijke historie op het gebied van landbouw en voedsel. Niet voor niets is voor de economische agenda de focus gericht op agrifood. Als je verder bouwt op datgene dat al in de haarvaten zit, kun je stappen maken. Door daarbij de werelden van overheden te verbinden met die van ondernemers en onderwijs en samen op te trekken zoals in AgriFood Capital, kun je resultaten boeken.”

Innovatie door kruisbestuiving

Noordoost-Brabant herbergt ook toonaangevende bedrijven en instituten op het gebied van biowetenschap en hightech industrie. Lemkes: “Dit maakt het mogelijk om kruisbestuivingen te maken, zoals tussen agrifood en hightech. Door samen te werken met kennisinstellingen zoals Jheronimus Academy of Data Science (JADS) kun je data gebruiken om bijvoorbeeld voorspellingen over de oogst te doen. Data maakt precisielandbouw mogelijk waardoor we efficiënter om kunnen gaan met water en gewasbeschermingsmiddelen. Ook weten we door data hoe het bijvoorbeeld met de gezondheid van kippen in stallen is en kunnen we emissies meten. Data geeft inzicht in het effect van maatregelen die je neemt. Dit soort innovaties zijn belangrijk voor de toekomst van de landbouw- en voedselketen.”

Economie, ecologie en samenleving

Gedeputeerde Lemkes maakt zich hard voor een goede toekomst van de inwoners en ondernemers in Brabant. Haar ambities heeft zij nu vastgelegd in twee langjarige beleidskaders.

Lemkes: “Ik vind het belangrijk om een stip op de horizon te hebben, zodat we weten waar we gezamenlijk naartoe werken”.

Voor het eerst heeft de provincie in Brabant een beleidskader ‘Landbouw & Voedsel'. Hierin staat beschreven hoe de toekomst van de landbouw- en voedselketen eruit zou moeten zien. Hoe maken we de keten van boer tot bord toekomstbestendig en duurzaam? En hoe produceren en consumeren we in evenwicht met landschap en natuur, met water en bodem, met mens en dier?

“Dit beleidskader legt een basis voor een consistente aanpak met een goede balans tussen economie, ecologie en samenleving”, licht Lemkes toe. “Daarnaast hebben we het beleidskader Gezondheid. Ook al een noviteit, want het is het eerste beleidskader in Brabant waarbij we alle provinciale programma’s inzetten: van economie, natuur, water, landbouw en voedsel, leefomgeving tot vrije tijd, sport en cultuur. Met als doel ‘drie gezonde levensjaren erbij voor elke Brabander’.

Biologische landbouw

Eén van de landbouwambities van Lemkes is om in 2030 15% biologische landbouwbedrijven in Noord-Brabant te hebben. “De provincie wil de overstap van agrarische ondernemers naar biologische en natuurinclusieve landbouw stimuleren. Maar gangbare landbouw die (nog) niet geheel wil of kan overstappen maar al wel stappen zetten richting verduurzaming vinden we even belangrijk. Ook de afzet van biologische producten bij de consument moet dan in hetzelfde tempo meegroeien”, vertelde Lemkes tijdens de Biokennisweek in januari 2022. Daar werd haar ambitie en vooral ook de concrete stappen die Brabant al zet om deze te bereiken, door de biologische partners met groot enthousiasme ontvangen.

Innovaties
RNOB is een belangrijke speler als het om transitie naar een duurzame landbouw en voedselverwerking gaat. Lemkes: “In Noordoost-Brabant is alle benodigde kennis aanwezig en worden innovatieve pilots en projecten uitgevoerd. Niet alleen op het gebied van biologische landbouw, maar ook op het gebied van voedselverwerking, kringlooplandbouw en minder gewasbescherming. Daarnaast bijvoorbeeld precisielandbouw, emissieloze landbouw, bodemprojecten, mestprojecten, samen tegen voedselverspilling en voedseleducatie. Het is belangrijk om die kennis met elkaar te delen. Daarmee komen innovaties tot stand en kan de regio haar toppositie op gebied van agrifood borgen.”

Noordoost-Brabant is de eerste regio waarin de gemeenten collectief het Schone Lucht Akkoord hebben ondertekend. Een mooi voorbeeld van regionale samenwerking.

Samenwerking met regio’s
In de uitvoering van de genoemde beleidskaders zoekt Elies Lemkes nadrukkelijk de samenwerking met de Brabantse regio’s. “Om de ambities die in de beleidskaders staan beschreven, te behalen, is samenwerking een vereiste. De programma’s van RNOB bieden hier ruimte en mooie aanknopingspunten voor. Lemkes haalt als voorbeeld het Schone Luchtakkoord aan. “In het kader van gezondheid is schone lucht een basisvoorwaarde. Als we willen dat de lucht schoner wordt, moeten we dat samen doen. Noordoost-Brabant is de eerste regio waarin de gemeenten collectief het Schone Lucht Akkoord hebben ondertekend. Een mooi voorbeeld van regionale samenwerking. Dat vind ik geweldig.”

De Brabantse gedeputeerden komen vier keer per jaar naar de Regiodag van RNOB. Daar bespreken ze samen met de regionale bestuurders gezamenlijke thema’s waarin provincie en regio samen op kunnen trekken, zoals mobiliteit, ruimte en duurzame leefomgeving, economie, arbeidsmarkt en brede welvaart.

Brede welvaart als kompas
Regio Deal Noordoost Brabant wordt door het Rijk erkend als een van de beste Regio Deals op het gebied van brede welvaart. Daar heeft Lemkes wel een verklaring voor: “Die brede welvaart is ons kompas”, zegt Lemkes. “Niet alleen op provinciaal en regionaal niveau, maar ook op lokaal niveau mogen we nog meer denken in termen van brede welvaart in plaats van in euro’s. Brede welvaart gaat immers over wat mensen voelen. Dat is niet in geld uit te drukken maar het is het geheel van economische, sociale en ecologische aspecten.”

Noordoost-Brabant scoort hoog op de Brede welvaartsindex en de Regio Deal heeft de samenwerking met de provincie een enorme boost gegeven. “RNOB heeft hiermee goede kaarten in handen voor de toekomst. Om dit zo te houden, blijft samenwerking noodzakelijk. Onze rol als provincie is om dat te faciliteren en stimuleren en verbindingen mee te leggen. Het geheel is meer dan de som der delen”, aldus gedeputeerde Lemkes.

Elies Lemkes-Straver studeerde sociale geografie met als specialisatie planologie en regionale economie. Daarna startte ze haar carrière als onderzoeker bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en later werd ze manager bij het grondbedrijf van de gemeente Almere. Begin jaren ‘90 verhuisde ze naar Brabant waar ze zich richtte op de economische en technische ontwikkeling van de regio Eindhoven, die in een economische crisis verkeerde. Er werden plannen bedacht om de regio overeind te houden. Samenwerking was daarbij het sleutelwoord.

Elies Lemkes-Straver stond aan de wieg van de samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen in Eindhoven, dat later uitmondde in dé Brainport regio. Ze was zes jaar directeur van Brainport Development. Tussen 2012 en 2018 was ze algemeen directeur van de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO). Lemkes keerde weer even terug naar haar roots als wetenschappelijk onderzoeker toen zij de functie van lector Duurzaam Produceren in de agrifoodsector aan de HAS Hogeschool bekleedde. Totdat ze in 2020 werd gevraagd en benoemd tot gedeputeerde bij de provincie.

Meer over: Interviews en verhalen Transitie landbouw Regio Deal