Veel boeren in Noordoost-Brabant zullen mede daarom de komende jaren stoppen. Anderen gooien het roer om en gaan op zoek naar nieuwe, toekomstbestendige verdienmodellen. Om die laatste groep boeren daarbij te helpen, startte OndernemersLift+ in 2020, met ondersteuning vanuit Regio Deal Noordoost Brabant, het programma ‘Nieuwe perspectieven voor boeren’. Het programma richt zich op ondernemers die actief zijn in de veeteelt, akkerbouw, tuinbouw of ondernemen in het buitengebied in Noordoost-Brabant.
Van idee naar werkelijkheid
“De deelnemers willen allemaal vernieuwen en oplossingen bieden voor maatschappelijke opgaven maar ook weer een toekomst voor hun bedrijf”, vertelt programmaleider Ad Crommentuijn, business developer bij OndernemersLift+. “Tegelijkertijd is de landbouw een vrij traditionele wereld waarin vernieuwingen nog niet zo snel zijn gerealiseerd.“
In Nieuwe Perspectieven ondersteunt OndernemersLift+ boeren bij het ontwikkelen van een bruikbaar businessplan en verdienmodel. Persoonlijke omstandigheden worden daarbij ook meegenomen want die zijn vaak bepalend voor de beslissingen die een ondernemer voor zijn bedrijf neemt en voor het slagen van het nieuwe plan. “We laten boeren eerst een stip op de horizon zetten. Waar sta je over drie tot vijf jaar, wat heb je nodig om dat te bereiken? Welke type klanten zou je willen hebben, hoe kun je je nieuwe concept testen, hoe kun je de nieuwe producten of diensten onderscheidend in de markt zetten?” In een traject van gezamenlijke bijeenkomsten en individuele sessies leren de boeren vervolgens hun ideeën om te zetten in realiteit.
Gevolgen voor de leefbaarheid
“Wanneer boeren stoppen, zijn de gevolgen voor het platteland en in de kleine kernen, voornamelijk voor de leefbaarheid, groter dan je zou denken”, vertelt Ad. “Boeren zorgen van oudsher voor veel extra bedrijvigheid maar geven ook kleur en gemeenschapszin aan hun directe omgeving. Denk bijvoorbeeld aan het draaiende houden van de plaatselijke fanfare en voetbalvereniging. Maar ook liggen verloedering en criminaliteit in het buitengebied op de loer wanneer de agrarische bedrijvigheid vertrekt."
In de versnelling
Het Regio Deal programma zit in de afrondende fase. In totaal zijn 24 boeren ondersteund bij hun zoektocht naar nieuwe manieren van ondernemen. Van traditionele ondernemers die bewuster willen boeren tot een innovatieve kweekvleesboer en een samenwerking van agrarische ondernemers die een blue zone willen creëren samen met de omgeving.
Gedurende het programma zag Ad de bewustwording rond de noodzaak voor de landbouwtransitie in de versnelling komen door de stikstofproblematiek. “Vooral de oudere boeren willen stoppen en van het leven genieten. Jongere boeren gaan juist actief op zoek naar een nieuwe invulling van het bedrijf van hun ouders. De groep van 30-55 jarigen wil echt iets wezenlijks anders voor de toekomst. Deze mensen werken vaak generaties lang in hetzelfde bedrijf en zijn daardoor nauw verbonden met de plek. Als boeren niet meer kan, dan willen ze op diezelfde plek vaak iets anders opzetten, iets waar ze zelf ook weer energie van krijgen.”
Een ander resultaat waar Nieuwe Perspectieven aan heeft bijgedragen, is een conferentiecentrum in het Land van Cuijk voor mensen die vastlopen met hun hoofd. Zij komen daar tot rust door juist met hun handen te werken. De plaatselijke kroeg gaat zorgen voor de catering en krijgt daardoor ook weer meer armslag.
Niet iedereen in het programma zoekt een andere invulling. Verschillende ondernemers willen veel bewuster gaan boeren. “Ze doen hun werk met veel passie en staan vierkant achter wat ze doen”, vertelt Ad. “Tegelijkertijd snappen ze ook de maatschappelijke discussies over de impact van boeren op de leefomgeving. Door een andere manier van vee houden met smaakvolle rassen en afzet in de regio, kunnen ze milieudruk verminderen en appelleren aan de wens om goed en gezond te eten.”
Rol gemeenten
Om de nieuw ontwikkelde businessplannen te realiseren, kan een vergunning van de gemeente nodig zijn. In het programma heeft Ad daarom regelmatig met accountmanagers bedrijven van de gemeenten geschakeld. “Ze moeten weten wat er speelt en naar de verhalen van de boeren luisteren. Een mooie bijvangst van dit programma is nu dat de accountmanagers uit de regio elkaar regelmatig opzoeken en de mogelijkheden die de transitie in het buitengebied biedt samen bespreken."
Vervolg
Meierijstad wil een eigen Nieuwe Perspectieven-programma starten. De gemeente telt zo’n 400 boeren en er zijn geen Natura 2000 gebieden. Het plan is om in het komende jaar vijf á zes groepen ondernemers te ondersteunen. Daarnaast zet Ad in op een vervolg van Nieuwe Perspectieven voor Boeren in een volgende Regio Deal. “We merkten dat vooral onderlinge uitwisseling van kennis en ervaringen voor de deelnemers heel belangrijk is. Het is ook een manier om elkaar ook scherp te houden. Daar willen we in het vervolg programma meer ruimte voor maken.”
Die ruimte moet ook er ook komen voor een meer integrale samenwerking tussen afdelingen binnen de gemeentelijke organisaties. Want nieuwe plannen kunnen op meerdere manieren impact hebben op de beschikbare ruimte. Denk aan nieuwe natuur maar ook aan verkeerstoename. Ad: “Wanneer de neuzen binnen de gemeente dezelfde kant opstaan, kunnen boeren lokaal beter en sneller geholpen worden en komt de transitie van het buitengebied echt op stoom.”
